Gwałtowny wzrost cen energii i sposoby na oszczędności
Ceny energii elektrycznej rosną niemal z tygodnia na tydzień. Tym samym coraz większe są koszty energii. Problem dotyczy nie tylko odbiorców indywidualnych, ale także firm, przedsiębiorstw, obiektów użyteczności publicznej. Wiele firm opracowuje skuteczne, ale także długofalowe projekty mające na celu rozwiązanie kwestii wysokich cen energii elektrycznej. Koncepcje proekologiczne mają ogromne poparcie wśród wszystkich krajów należących do Unii Europejskiej. Dobry, przemyślany projekt, którego założenia obejmują ochronę i dbałość o środowisko naturalne są wspierane finansowo, a środki finansowe na „zielone”, zgodne z naturą metody oszczędzania na kosztach energii elektrycznej można otrzymać z Funduszy Europejskich. Przedsiębiorstwa i prywatni odbiorcy energii elektrycznej chcąc zwiększyć efektywność energetyczną obiektu i zmniejszyć koszty jego utrzymania oraz eksploatacji, coraz częściej instalują urządzenia OZE czyli odnawialne źródła energii.
Odnawialne źródła energii – nowoczesne, ekologiczne źródła energii elektrycznej
Odnawialne źródła energii to źródła energii, których wykorzystywanie – w przeciwieństwie do nieodnawialnych źródeł energii takich, jak: węgiel, ropa naftowa czy gaz ziemny – nie wiąże się z ich systematycznym ubywaniem, aż do całkowitego wyczerpania zasobów. Odnawialne źródła energii są energią ekologiczną, nie szkodząca środowisku naturalnemu, ale wykorzystującą jego potencjał.
Art. 2 Ustawy o odnawialnych źródłach energii z dn. 20 lutego 2015 r. (Dz.U. 2020, poz. 261) definiuje odnawialne źródła energii jako „odnawialne, niekopalne źródła energii obejmujące energię wiatru, energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną, energię geotermalną, energię hydrotermalną, hydroenergię, energię fal, prądów i pływów morskich, energię otrzymywaną z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów”. Odnawialne źródła energii czyli OZE to nośniki energii, których wykorzystanie nie powoduje nieodwracalnego braku tego źródła w środowisku. Ich zasoby stale się uzupełniają i nie wyczerpują. Należy podkreślić, że proces uzupełnienia może zachodzić samoistnie, naturalnie, bez działania ludzi, np. energia, której źródłem jest wiatr, promieniowanie słoneczne, ciepło z wnętrza Ziemi, woda, biomasa, biogaz, biopaliwa. Z tych źródeł można otrzymywać: energię elektryczną, ciepło, chłód oraz biokomponenty. Źródła odnawialne zdecydowanie w mniejszym stopniu działają destrukcyjnie na środowisko naturalne niż paliwa kopalne. Przede wszystkim ich zastosowanie ogranicza emisję gazów cieplarnianych i innych substancji toksycznych, nie powoduje szkód górniczych, nie zatruwa wody powierzchniowej i gruntowej, nie doprowadza do degradacji geotechnicznej gleby polegającej na zniekształceniach rzeźby terenu w wyniku działalności górnictwa odkrywkowego i podziemnego, budownictwa wodnego, drogowego i kolejnictwa.
FUNDUSZE EUROPEJSKIE DLA POLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW
Na podstawie aktualnych informacji z polskich, internetowych stron rządowych, Fundusze Europejskie na lata 2021-2027 wynoszą 72,2 miliarda euro z polityki spójności oraz 3,8 mld euro środków z Funduszu na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Łącznie to około 76 miliardów euro. Środki te będą przeznaczone na realizację inwestycji w innowacje, przedsiębiorczość, cyfryzację, infrastrukturę, ochronę środowiska, energetykę, edukację i sprawy społeczne. Jednym z celów szczegółowych unijnej polityki spójności, który został zapisany w umowie regulującej sposób wydawania unijnych funduszy w latach 2021-2027 (tzw. Umowie Partnerstwa) jest promowanie działań na rzecz efektywności energetycznej.
Założenia polityki spójności w latach 2021-2027 są realizowane we wszystkich państwach członkowskich i regionach UE. Priorytetem tej koncepcji jest wdrożenie dwóch celów traktatowych: inwestycji na rzecz zatrudnienia i wzrostu oraz Europejska Współpraca Terytorialna czyli Interreg. Polityka spójności na lata 2021-27 ma obejmować następujące fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Fundusz Spójności (FS), Europejski Fundusz Społeczny+ (EFS+) oraz Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST). Wspólna polityka rybołówstwa obejmuje Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury (EFMRA). Fundusze te wzajemnie się uzupełniają.
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego służy wzmacnianiu spójności gospodarczej i społecznej Unii Europejskiej. Jest on po to opracowany, aby zmniejszać dysproporcje w rozwoju europejskich regionów i niwelować brak równowagi w rozwoju regionów, zwłaszcza tych najbiedniejszych;
- Fundusz Spójności służy zmniejszaniu dysproporcji gospodarczych i społecznych oraz promowaniu zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z jego założeniami realizowane są strategiczne projekty w obszarach ochrony środowiska i transportu, w tym transeuropejskich sieci transportowych (ang. Trans-European Networks TEN-T);
- Europejski Fundusz Społeczny jest jednym z bardziej znanych funduszy UE służącym zwiększaniu spójności społecznej i gospodarczej. Głównymi założeniami istnienia tego funduszu jest nadzór i obserwowanie bieżących zmian na rynku pracy oraz wprowadzanie takich działań, które zrównoważą rozwój gospodarczy poprzez inwestowanie w kapitał ludzki. EFS+ obejmuje obecnie rozproszone działania: Europejski Fundusz Społeczny (ang. The EuropeanSocial Fund – EFS), Inicjatywę na Rzecz Osób Młodych (ang. YouthEmploymentInitiative – YEI), Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (ang. Fund for European Aid for the Most Deprived -FEAD) oraz Europejski Program na Rzecz Zatrudnienia i Innowacji Społecznych (ang. The Employment and SocialInnovation – EaSI);
- Proponowane fundusze polityki spójności będzie uzupełniał Fundusz na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji (ang. Just Transition Fund – JTF). Jest on częścią Europejskiego Zielonego Ładu (ang. European Green Deal) i filarem Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. Celem Funduszu Sprawiedliwej Transformacji jest łagodzenie skutków społecznych i ekonomicznych powstałych w wyniku transformacji energetycznej;
Wytyczono także pięć dodatkowych celów polityki spójności. Są to:
- Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa;
- Zielona, nisko-emisyjna, zmierzająca w kierunku zero-emisyjności Europa;
- Bardziej skomunikowana Europa;
- Europa społeczna i włączająca społecznie;
- Europa bliska obywatelom;
Od 2005 r. obowiązywał w Polsce system wsparcia zapewniający producentom zakup energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Wszystkie przepisy dotyczące OZE zawarto w ustawie Prawo energetyczne. Głównym założeniem tego systemu było zobowiązanie sprzedawców energii do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE określonej ilości świadectw pochodzenia energii elektrycznej wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii, albo wniesienia opłaty zastępczej. Przepisy z Ustawy o OZE z 2015 r. dotyczące odnawialnych źródeł energii zostały przeniesione do odrębnej ustawy. Dzięki temu powstał bardziej konkurencyjny system aukcyjny. Jednym z priorytetowych założeń strategicznych Polityki Energetycznej Polski jest zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii. Zgodnie z opracowanym planem należy zwiększyć udział niewielkich wytwórców energii z OZE. Aby ułatwić i producentom działanie i usankcjonować je pod względem prawnym, w ustawie o OZE wprowadzono nowe rozwiązania polegające na zastosowaniu systemu aukcyjnego (od dnia 1 stycznia 2016 r.), który daje możliwość sprzedaży określonej ilości energii elektrycznej lub biogazu rolniczego przez okres 15 lat od dnia wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej lub biogazu rolniczego w instalacji OZE, za które przysługiwało wsparcie z mechanizmu aukcyjnego, po stałej cenie. Z punktu widzenia wytwórcy energii, jeżeli dana instalacja będzie spełniała warunki techniczne to przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się sprzedażą energii elektrycznej odbiorcom końcowym będą miały obowiązek zakupu energii oferowanej przez wytwórców. Oprócz tego, instalacje OZE mogą zostać objęte bezpośrednim wsparciem finansowym z Unii Europejskiej oraz ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Przedsiębiorcy rozpoczynający działalność w obszarze odnawialnych źródeł energii na terenie Rzeczypospolitej Polskiej powinni sprawdzać, jakie programy aktualnie ogłasza Ministerstwo Gospodarki i NFOŚiGW. Projekty opublikowane w programach krajowych są dostępne w każdym regionie Polski. Duże przedsiębiorstwa mogą korzystać tylko z oferty programów krajowych. W przeciwieństwie do oferty na poziomie regionalnym, tj. programów regionalnych, które regulują zasady wydawania Funduszy Europejskich w poszczególnych województwach, każde województwo ma własny, odrębny program regionalny i odrębną ofertę, które są skierowane tylko dla MŚP z określonego województwa.
Warunki otrzymania dofinansowania oraz ich przeznaczenie
Polscy przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na instalację proekologicznych urządzeń do produkcji energii elektrycznej, mogą otrzymać pomoc na finansowanie nowoczesnych rozwiązań i technologii. Są trzy możliwości:
- oferta dla przedsiębiorstw z sektora energetyki, przemysłu i usług – otrzymane środki mają być przeznaczone na modernizację budynków zakładowych, podnoszenie efektywności procesów wytwórczych i zwiększenie efektywności systemu obiegu mediów;
- kredyty ekologiczne przeznaczone na wdrażanie nowych lub ulepszonych produktów, usług albo procesów, umożliwiających znaczne zmniejszenie zużycia energii, np. elektrycznej, gazowej w danym przedsiębiorstwie (procesy) lub u odbiorcy końcowego (produkty, usługi);
- gwarancje zabezpieczające spłatę kredytów bankowych(instrument gwarancyjny, finansowanie dłużne), łączenie wsparcia w formie gwarancji z finansowaniem części kosztów inwestycyjnych w formie dotacji do kapitału oraz kosztów odsetkowych w formie dopłaty do oprocentowania (w ramach jednej operacji).
Oferta dla przedsiębiorstw z sektora energetyki, przemysłu i usług na poziomie krajowym przeznaczona jest dla firm o różnej wielkości. Związana jest ściśle z Programem Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021–2027 FEnIKS.. Dla sektora przemysłu i usług wsparcie finansowe skierowane będzie na:
- modernizację energetyczną budynków zakładowych;
- podniesienie efektywności energetycznej procesów wytwórczych;
- zwiększenie efektywności energetycznej systemów obiegu mediów w zakładzie, np. systemu zimnej lub gorącej wody, systemu sprężonego powietrza lub systemu wentylacji, ciągów transportowych i zwiększanie efektywności energetycznej systemów pomocniczych, np. kotłowni, układów odzysku ciepła z procesów przemysłowych lub oświetlenia oraz instalację urządzeń OZE, a także zastąpienie wodoru pochodzącego z paliw kopalnych wodorem odnawialnym i niskoemisyjnym (jeżeli będzie to możliwe).
Wsparcie będzie miało formę finansową, np. w postaci preferencyjnych pożyczek czy kredytów, gwarancji bankowych lub instrumentów mieszanych, tj. instrumentów finansowanych, np. kredytów, pożyczek połączonych z dotacją.
Kredyty ekologiczne
Inną formą wsparcia finansowego dla przedsiębiorców realizowaną jest w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki w latach 2021–2027 (FENG 2021-2027) są kredyty ekologiczne. Pożyczkę mogą otrzymać małe i średnie przedsiębiorstwa oraz nowo zdefiniowana w tym okresie planistycznym grupa przedsiębiorstw (ang. small mid-caps) – mała spółka o średniej kapitalizacji, w której zatrudnienie wynosi powyżej 250 pracowników, ale nie przekracza 499) i (ang. mid-caps)- spółki o średniej kapitalizacji, w których zatrudnienie wynosi do 3000 pracowników. Kredyty ekologiczne to zintegrowane finansowanie dłużne udzielane przez banki komercyjne z bezzwrotnym wsparciem dotacyjnym.
Gwarancje zabezpieczające spłatę kredytów bankowych (instrument gwarancyjny, finansowanie dłużne) oferowane są firmom, które zdecydują się na inwestycje zwiększające efektywność energetyczną, również w zakresie modernizacji budynków, linii produkcyjnych, zakupu urządzeń ograniczających zużycie energii elektrycznej lub cieplnej, zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych.
Finansowanie kosztów inwestycyjnych i kapitału obrotowego
W ramach pomocy finansowej można otrzymać finansowanie kosztów inwestycyjnych i kapitału obrotowego w celu zwiększenia efektywności energetycznej firmy, w tym również kosztów ponoszonych przez instalatorów rozwiązań efektywnych energetycznie w związku z realizacją kontraktów na rzecz podmiotów trzecich (zamawiających).Warunkiem otrzymania pomocy finansowej w ramach tej oferty jest przeprowadzenie audytu energetycznego, który będzie można sfinansować z dotacji. Ustawodawca zaproponował także alternatywne rozwiązane. Zamiast audytu przedsiębiorstwo zobowiązane jest do porównania dwóch wariantów inwestycji i w przypadku, gdy jeden z wariantów wykaże wartość dodaną, to wartość ta może być objęta finansowaniem z dotacji. Z gwarancji mogą skorzystać przedsiębiorstwa posiadające zdolność kredytową w ocenie instytucji finansowej, ale mające trudności w dostępie do finansowania z powodu braku lub niewystarczającego zabezpieczenia spłaty zadłużenia.
Oferta regionalna dla przedsiębiorców
Oprócz wsparcia z Funduszy Europejskich na poziomie krajowym przedsiębiorcy mają możliwość skorzystania z oferty regionalnej. W ramach tej pomocy firmy mogą otrzymać instrumenty finansowe lub formy mieszane czyli instrumenty finansowe połączone z dotacją. Taki rodzaj wsparcia dotyczy: inwestycji w poprawę efektywności energetycznej przedsiębiorstwa oraz inwestycji w wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych. W ramach poziomu regionalnego można pomoc na zrealizowanie prac termomodernizacyjnych obiektów, wdrożenie energooszczędnych technologii produkcji, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii i wprowadzenie systemów zarządzania energią.
W ramach funduszy europejskich wsparcie przedsiębiorców będzie mogło również dotyczyć projektów o charakterze proekologicznym mające na celu, np. zmniejszenie zapotrzebowania na zasoby naturalne, w tym na energię elektryczną lub ciepło, ograniczenie zużycia wody czy wykorzystanie ciepła odpadowego. Zmniejszenie zużycia energii przez przedsiębiorstwa powinno przyczynić się do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, a zatem do poprawy jakości powietrza nie tylko w regionie, ale w całej Polsce.